Je zenuwstelsel in balans

Geplaatst op 30 Oktober 2023
Door Lisanne - Superyoga

Heb je het gevoel altijd maar ‘aan’ te staan en wil het niet lukken om te ontspannen? Dan zou het goed kunnen dat je zenuwstelsel overprikkeld is. Met alle prikkels die we dagelijks te verwerken krijgen in onze moderne wereld, gebeurt dit namelijk sneller dan je denkt. Deze overprikkeling zorgt vervolgens voor een disbalans tussen het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel, waardoor je lichaam continu in de fight-or-flight mode staat. Wij leggen je uit wat dit precies betekent en hoe je het zenuwstelsel weer in balans brengt.

Hoe is het zenuwstelsel opgebouwd?

Zenuwen lopen door je hele lichaam en zorgen ervoor dat je informatie ontvangt uit de omgeving, zodat je lichaam hierop kan reageren. Grofweg heeft je lichaam twee zenuwstelsels : het centrale en perifere zenuwstelsel, waarbij het centrale zenuwstelsel bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg en het perifere zenuwstelsel de verbinding vormt tussen het centrale zenuwstelsel en alle spieren en organen.

Het perifere stelsel kan vervolgens weer worden opgesplitst in het somatische en autonome zenuwstelsel. Hierbij geven de zenuwen van het somatische stelsel informatie door vanuit je zintuigen aan de hersenen, zodat je lichaam hier bewust op kan reageren. Deze zenuwen zorgen er bijvoorbeeld voor dat je je hand terugtrekt bij het aanraken van een hete pan.

Het autonome stelsel stuurt daarentegen juist de onbewuste processen van je lichaam aan, zoals je bloeddruk, hartslag en de vertering van eten. Een belangrijk onderdeel van het autonome zenuwstelsel is de nervus vagus: een zenuw die rechtstreeks vanuit de hersenen richting de maag en darmen loopt en als functie heeft om signalen te sturen naar verschillende organen binnen het lichaam. Vervolgens informeert de zenuw het centrale zenuwstelsel over de werking en staat van al deze organen.

Het autonome zenuwstelsel

Via het autonome zenuwstelsel worden spieren en organen dus op een onbewuste manier aangestuurd, wat betekent dat je hier zelf niets voor hoeft te doen. Op welke manier je lichaam die aansturing doet, hangt samen met de situaties waarin je je bevindt. Dit systeem stamt al uit de oertijd en hadden we destijds nodig om onszelf te beschermen in situaties van acuut gevaar. Stel dat je bijvoorbeeld oog in oog stond met een beer tijdens de jacht, dan had je twee opties: vechten of vluchten, ook wel de fight-or-flight mode genoemd. In dat geval had je weinig tijd om hierover na te denken en koos je lichaam automatisch voor één van de twee opties, waarna de juiste spieren en organen werden aangestuurd om ons lichaam in actie te laten komen. Zodra het gevaar was geweken verdween de stress automatisch en kon het lichaam weer tot rust komen en herstellen. Ook vandaag de dag werkt dit systeem nog steeds op dezelfde manier, waarbij het sympathisch zenuwstelsel zorgt voor de staat van actie en het parasympathisch zenuwstelsel je lichaam juist tot rust brengt.

Het verschil tussen het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel

Het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel werken nauw met elkaar samen. Stel dat zich bijvoorbeeld een stressvolle situatie voordoet, dan maakt het sympathisch systeem je lichaam klaar om in actie te komen: je pupillen worden groter, de hartslag gaat omhoog, luchtwegen verwijden voor betere zuurstofopname en opgeslagen glycogeen en vet worden omgezet in energie. Dit zenuwstelsel zorgt er als het ware voor dat het gaspedaal wordt ingetrapt. Zodra je je vervolgens weer in een veilige situatie begeeft, zorgt het parasympathisch zenuwstelsel ervoor dat er op de rem wordt getrapt en er processen in gang gezet worden die zorgen voor rust, herstel, groei en voortplanting.

Waarom is balans tussen het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel belangrijk?

Tegenwoordig staan we gelukkig niet vaak meer oog in oog met een wild dier of levensbedreigende situatie. Toch hebben we ons sympathisch zenuwstelsel nog steeds nodig om in bepaalde situaties goed te presteren. Daarom gaan bijvoorbeeld je hartslag en ademhaling omhoog bij het voeren van een spannend gesprek en brengt het parasympathisch zenuwstelsel zowel ons lichaam als onze geest weer tot rust zodra de prestatie geleverd is. Om goed te functioneren en lekker in je vel te zitten, is het daarom belangrijk dat er een juiste balans is tussen het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel. Als dit niet het geval is, kan dat er namelijk voor zorgen dat het zenuwstelsel overprikkeld raakt.

Wat gebeurt er als het zenuwstelsel overprikkeld raakt?

Hoewel het sympathisch zenuwstelsel nog steeds een belangrijke functie heeft, zien we steeds vaker dat dit zenuwstelsel overprikkeld raakt. Want waar het sympathisch systeem in de oertijd zo nu en dan werd ingeschakeld voor levensbedreigende situaties, gebeurt dat in onze moderne wereld vaak meerdere keren per dag. Niet door een wild dier, maar bijvoorbeeld door een telefoontje van je baas, boze e-mail van een klant of berichtje van een vriend waarmee je ruzie hebt.

De hele dag door krijgen we prikkels binnen, waardoor het gaspedaal wordt ingetrapt en ons lichaam in de fight-or-flight mode terechtkomt. Als je te veel prikkels binnen krijgt, blijf je dus continu in actie-stand staan en krijgt het parasympathisch zenuwstelsel niet de kans je lichaam te herstellen. In dat geval ontstaat er een disbalans die kan leiden tot stressklachten of op langere termijn zelfs een burn-out tot gevolg kan hebben.

Denk aan klachten als:

Moeite met in slaap komen
Een gejaagd of angstig gevoel
Geprikkeld reageren
Moeite met stilzitten en ontspannen

Hoe stimuleer je het parasympathisch zenuwstelsel?

Om te voorkomen dat het sympathisch zenuwstelsel overprikkeld raakt, is het in ons drukke bestaan dus enorm belangrijk het parasympathisch zenuwstelsel voldoende te stimuleren. Zo breng je beide systemen namelijk weer in balans. Dit doe je door regelmatig het spreekwoordelijke rempedaal in te trappen en op een actieve manier te ontspannen. Maak bijvoorbeeld een wandeling door de natuur, start je dag met een meditatie, beoefen yoga of lees een interessant boek voor het slapengaan. Ook het doen van ademhalingsoefeningen voor of na een spannende activiteit helpt om je hoofd en lichaam weer tot rust te brengen.

Ervaar je momenteel veel stress en wil je direct jouw parasympathisch zenuwstelsel stimuleren? Dan raden wij onderstaande oefeningen aan:

Winkelwagen